Titan Arum: Doğanın Mucizesi Bir Bitki

Hava tertemiz. Toprak nemli, tropik yapraklar parlıyor. Berlin Botanik Bahçesi’nin Büyük Tropikal Evi’nde sabah saatlerinde yaklaşık 30 kişi sessizce tek bir bitkiye odaklanmıştı: Titan Arum. 

Sekiz yıl aradan sonra yeniden çiçek açan bu dev bitki, sadece botanik meraklılarını değil, doğanın mucizelerine tanık olmak isteyen herkesi büyülüyor.

Endonezya’ya özgü bu yağmur ormanı bitkisi, dünya üzerinde bilinen en büyük çiçeklerden biri. Yumrusu 100 kiloya kadar ulaşabilen Titan Arum (Amorphophallus titanum), sadece boyutuyla değil, formu ve çiçeklenme döngüsüyle de sıra dışı. Berlin’de bu yıl çiçek salkımı 2,36 metreye ulaştı—şehrin koleksiyonundaki en büyük örnek.

Dünya rekoru ise 3,10 metreyle ABD’deki Winnipesaukee Botanik Bahçesi’ne ait.

RENKLER BÜYÜLÜYOR, KOKU BAŞ DÖNDÜRÜYOR

Bejden koyu mora uzanan yoğun renk paleti, pileli eteği andıran yapısıyla Titan Arum, sadece görsel olarak değil kokusuyla da dikkat çekiyor. Anavatanında “ceset çiçeği” olarak bilinen bitki, ilk çiçeklenme gecesinde mide bulandırıcı bir koku salgılıyor.

Sidney Botanik Bahçesi uzmanı Paul Nicholson bu kokuyu şöyle tarif ediyor:

“Islak çorap, güneşte kalmış kedi maması ve dünden kalma kusmukla hazırlanmış bir karışımın kapağını açtığınızı düşünün.”

Bu kokunun amacı ise dikkat çekmek: Bitki, leş kokusunu yayarak hayvan leşine yumurta bırakan böcekleri kendine çekiyor.

KENDİ KENDİNİ DÖLLEYEMİYOR

Titan Arum’un dev salkımı yüzlerce erkek ve dişi çiçekten oluşuyor. İlginç olan ise çiçeğin kendi kendini dölleyememesi. Doğa bu riski ortadan kaldırmak için bir tür zamanlama tuzağı kurmuş.

İlk gece açılan dişi çiçekler böcekleri cezbediyor; ikinci gece kapanıyor ve ardından erkek çiçekler devreye giriyor. Böylece polen taşıyıcı böcekler, farkında olmadan tozlaşmayı sağlıyor. Ne yazık ki çoğu böcek açlıktan ölürken, bazıları işini bitirip bitkiden ayrılabiliyor.

Tohumlara dönüşen bu sürecin sonucu olan meyveler, bazen 100 yıl sonra bile filizlenebiliyor. Uzmanlara göre, doğada bugün sadece 300 civarında Titan Arum örneği kaldı.

Bunun iki nedeni var:

• Yağmur ormanlarının yok olması
• Çiçeğin çok nadir açması

Tozlaşma gerçekleşebilmesi için başka bir Titan Arum’un da aynı dönemde yakınlarda çiçek açması gerekiyor. Bu nedenle çoğu bitki botanik bahçelerinde özel olarak yetiştiriliyor. Berlin’deki bu örnek, Frankfurt’taki Palmengarten’den gelen bir kültürden türemiş. O da vahşi doğadaki bir bitkinin devamı. Bitkinin gösterisi yavaş yavaş sona yaklaşıyor. Çiçek brakteleri yeniden kapanmaya başladı. Botanik Bahçesi sözcüsü, çiçek salkımının ne zaman çökeceğinin tahmin edilemediğini söylüyor. Ancak başak hâlâ etkileyici biçimde ayakta ve birkaç gün daha görülebilecek.

Doğanın belki de en garip ama en etkileyici sahnelerinden biri, Berlin’in ortasında sergilenmeye devam ediyor. Bu nefes kesici döngüyü kaçırmak istemeyenler için zaman daralıyor.